The Secret Life of Chaos

1.0 Είμαστε τελικά σπορά της τύχης ?

Η αποδοχή κάτι τέτοιου ανατρέπει κάθε τελεολογική αντίληψη, αφαιρεί από την σκέψη μας την δυνατότητα να θεωρήσουμε ότι όλα, ο άνθρωπος, το άτομό μας έγιναν για να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό. Δημιουργεί ένα παράξενο συναίσθημα κενότητας στον σημερινό άνθρωπο, γι’ αυτό και ο σημερινός άνθρωπος την τυχαιότητα την αποφεύγει, την αγνοεί, την απορρίπτει. Όσοι θεωρούν τον εαυτό τους και την ατομικότητα τους κάτι διαφορετικό κάτι ξεχωριστό από τον Κόσμο γύρω μας, αδυνατούν να αποδεχθούν ότι δεν υπάρχει τελικά κάποιος σκοπός για τον οποίο υπάρχουν , κάτι που εξυπηρετούν, ότι οι καλές πράξεις τελικά δεν αμείβονται και οι κακές δεν τιμωρούνται με τον ένα ή άλλο τρόπο.

Αυτή η σχισματική θεώρηση της σχέσης Εγώ – Κόσμος, η αντικειμενοποίηση του κόσμου δηλαδή, δημιουργεί και ένα σχεδόν αξεπέραστο εμπόδιο στην φιλοσοφία του σύγχρονου κόσμου, από την Αναγέννηση και μετά. Εάν δηλαδή δεν αποδεχθούμε ότι είμαστε αναπόσπαστο μέρος του Κόσμου μπαίνει το άλυτο πρόβλημα της αντίθεσης μεταξύ των φυσικών νόμων της αιτιότητας και της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου. Εάν δηλαδή οι φυσικοί νόμοι καθορίζουν τον Κόσμο και τα αίτια είναι απόλυτα υπεύθυνα για τα αποτελέσματα, τότε ο άνθρωπος και η θέληση του , η βούληση του, θα έπρεπε να είναι δέσμια σε αυτούς τους νόμους. Η λύση που συνήθως δίνεται είναι η παραφυσική πρόταση περί ψυχής και εξωκοσμικού & παραφυσικού θεού, λύση πολύ απλή και βολική , ή διαφορετικά το θέμα περιπλέκεται σε ατέρμονες συζητήσει και αναλύσεις και αμφίβολα αποτελέσματα.

Και όμως , η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι πολύ απλή αν θεωρήσουμε τον άνθρωπο και τον εαυτό μας αναπόσπαστο μέρος του Κόσμου, αν θεωρήσουμε και αποδεχθούμε ότι η θέληση μας και η βούληση μας είναι αναπόσπαστο μέρος του Κόσμου και των νόμων που τον διέπουν. Ότι δηλαδή η «ελεύθερη» βούληση μας συμπίπτει με τα του «Κόσμου τούδε» , «του αυτού απάντων». Δεν θα πρέπει να ανησυχούμε με αυτή την θεώρηση, καθ’ ότι η «αθανασία» μας έχει εξασφαλιστεί με τα έργα μας όποια και αν είναι αυτά. Η σύντομη παρουσία μας στον Κόσμο σφραγίζει αυτό τον κόσμο για πάντα. Ακόμα και οι πιο απλές πράξεις μας , μία πέτρα που κουνήσαμε , ένα λουλούδι που φυτέψαμε αλλάζουν την ροή του Κόσμου με ακαθόριστο τρόπο, άλλοτε με μικρά και άλλοτε με μεγάλα αποτελέσματα.

2.0 Τι είναι Τύχη ?

Είναι το αποτέλεσμα του Χάους που δεσπόζει στον Κόσμο. Αν ο Κόσμος χαρακτηριζόταν από κανονικότητες , περιοδικότητες και σταθερά συστήματα , φυσικά δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για τυχαιότητα. Όλα θα ήταν προκαθορισμένα. Αρκεί να ανακαλύπταμε την «παγκόσμια εξίσωση» και το μέλλον όλων θα ήταν αναγνωρίσιμο και προκαθορισμένο. Το Χάος όμως που δεσπόζει ανατρέπει τέτοιες βεβαιότητες. Η κανονικότητες και τα περιοδικά και σταθερά συστήματα είναι οι ελάχιστες εξαιρέσεις. Το Χάος δεσπόζει. Το απόλυτο Χάος είναι απόλυτα ανατρεπτικό και διαλυτικό των μορφών , το περιορισμένο Χάος είναι η πηγή κάθε δημιουργίας. Το χάος που έχει μορφή, που τα ίχνη του μας δίνουν σχήμα , ακαθόριστο και θολό μεν αλλά σχήμα, ένα γεωμετρικό τόπο που μας δίνει την δυνατότητα της πιθανολογούμενης & στατιστικής προβλεψιμότητας, χωρίς όμως την σιγουριά της περιοδικότητας και της άκαμπτης σταθερότητας των γνωστών προβλημάτων που μας αρέσει να ασχολούμαστε με την επιστήμη. Το περιορισμένο χάος είναι η πηγή της δημιουργίας , τα σταθερά και απόλυτα προβλέψιμα συστήματα είναι στείρα, δεν μπορούν να δημιουργήσουν νέες μορφές αλλά απλά συντηρούν τον απαράλλαχτο εαυτό τους.

3.0 Μπορεί ο άνθρωπος να βασίζεται στην επιστήμη ?

τελικά μπορούμε να «ξέρουμε» ?

H επιστήμη είναι το μόνο στο οποίο μπορεί να βασίζεται ο άνθρωπος. Όσο και αν η επιστήμη και γενικότερα η ανθρώπινη γνώση το μόνο που μπορεί να ξέρει είναι μία προσέγγιση του Κόσμου , αυτά είναι τα μόνα στα οποία μπορεί να βασίζεται ο άνθρωπος. Δεν χρειάζεται να τα γνωρίζουμε όλα για να μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτά που ξέρουμε , έστω και κατά προσέγγιση. Μα πώς ξέρουμε αν αυτά που αντιλαμβανόμαστε προσεγγίζουν την αλήθεια και την πραγματικότητα ? λένε οι αγνωστικιστές. Η ατράνταχτη απόδειξη ότι είμαστε στο σωστό δρόμο είναι το γεγονός ότι υπάρχουμε. Η αντιληπτική μας ικανότητα δηλαδή είναι αρκετά καλή που μας επιτρέπει να επιβιώνουμε. Αν δηλαδή η αντίληψη μας ήταν εκτός πραγματικότητας και τα είκοσι μέτρα τα αντιλαμβανόμαστε σα δύο , τότε οι πρόγονοι μας θα είχαν σκοτωθεί προσπαθώντας να πηδήξουν από εκεί που δεν θα έπρεπε, ή θα είχαν πεθάνει από δηλητηρίαση τρώγοντας αυτά που δεν θα έπρεπε να φάνε. Η ύπαρξη μας δηλαδή διαψεύδει όλες τις υποθέσεις και θεωρίες των αγνωστικιστών, εξασφαλίζοντας την μεγαλύτερη απόδειξη ότι η αντιληπτική μας ικανότητα είναι επαρκής και η αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα είναι αρκετή και προσεγγίζει αυτή την πραγματικότητα σε ικανοποιητικό βαθμό. Πόσο ικανοποιητικό ? , τόσο όσο χρειάζεται για να υπάρχουμε.

Τι και αν ο σημερινός άνθρωπος δυσκολεύεται να αντιληφθεί τον Χρόνο σα τέταρτη διάσταση , και ακόμα δυσκολότερα να αντιληφθεί και να συνειδητοποιήσει μοντέλα με περισσότερες διαστάσεις. Τι και να είναι πέρα από την αντιληπτική μας ικανότητα να αντιληφθούμε το πέρας του Σύμπαντός μας σα περιοχή που ακόμα δεν έχει φτάσει ο Χώρος και ο Χρόνος, τι και αν δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τι υπήρχε πριν την μεγάλη έκρηξη και πως συμπεριφέρονται τα υποατομικά σωμάτια. Η επιστήμη έχει μετρήσει και έχει βρει πράματα που ο σημερινός άνθρωπος αδυνατεί να συνειδητοποιήσει, διότι βρίσκονται πέρα από κάθε βιωματική του εμπειρία. Μπορούμε να εμπιστευόμαστε την επιστήμη ακόμα και αν δηλώνει πράματα που ίσως δεν θα μπορέσουμε ποτέ να πιάσουμε , να μετρήσουμε , να δούμε και πρέπει να την εμπιστευόμαστε κριτικά , γιατί είναι το μόνο που έχουμε.

4.0 Υπάρχουν αλήθειες ? – προς τα πού πάμε ?

Τι σημαίνει αλήθεια, αξίωμα , γενικός νόμος ? θα λέγαμε, μία δήλωση που ισχύει ανεξάρτητα τόπου και χρόνου, που έχει παγκόσμια ισχύ. Πως μπορούμε να διαπιστώσουμε τέτοιους γενικούς νόμους / αλήθειες ? , με το πείραμα και την δοκιμή ? με την εμπειρία και την παρατήρηση ? , με την γενίκευση των παρατηρήσεων μας και την αναγωγή τους σε παγκόσμιους νόμους αλήθειες ? Κάτι τέτοιο θα έλεγε κάποιος. Πως όμως μπορούμε να γενικεύσουμε κάτι που ισχύει τοπικά ή έχει παρατηρηθεί μέσα στο σύντομο χρόνο της καταγεγραμμένης ιστορίας της ανθρωπότητας ? π.χ. πως μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι γενική αλήθεια ο νόμος της βαρύτητας και ότι δεν υπάρχουν σημεία του Κόσμου όπου δεν ισχύει ?. Εδώ την απάντηση την δίνει η παραπάνω παράγραφος περί γνώσης και επιστήμης, δηλαδή η γνώση είναι μεν προσεγγιστική αλλά ικανή για την επιβίωση μας , αλλά υπάρχουν Γενικές αλήθειες που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ισχύουν παγκόσμια & διαχρονικά ?.

Όσο γενικότερες (και λιγότερο λεπτομερειακές) οι δηλώσεις τις οποίες προσπαθούμε να αναγάγουμε σε παγκόσμιες αλήθειες τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουν να είναι κοντά στην αλήθεια. Μερικά παραδείγματα:

• Τα πάντα ρεί – αρκετά γενική δήλωση και γενικά αποδεκτή.
• Η αναπόφευκτη αύξηση της εντροπίας – επίσης..
• Η σταθερά της παγκόσμιας έλξης, σήμερα υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι αυτή η σταθερά στα πρώιμα χρόνια γένεσης του σύμπαντος είχε διαφορετική τιμή (άρα δεν είναι σταθερά ή μπορεί να θεωρηθεί σταθερά για ορισμένα χρονικά διαστήματα από τον χρόνο 0+t? μέχρι σήμερα).

Μια άλλη γενική αλήθεια που παρατηρείται στο κόσμο και η οποία μάλλον είναι υποτιμημένη είναι η τάση του κόσμου για αύξηση της πολυπλοκότητας και της ποικιλομορφίας. Μια τάση που φαινομενικά ρέει αντίθετα από τους νόμους της θερμοδυναμικής και της αυξανόμενης εντροπίας, που όμως δεν τους ανατρέπει γενικά παρά μόνο σε κλειστά τοπικά υποσυστήματα. Με άλλα λόγια ο Κόσμος που ξεκίνησε από απλή ακτινοβολία και άτομα υδρογόνου και ηλίου λίγο αργότερα, κατέληξε σε πολύπλοκες μορφές και πολύπλοκες οργανικές ενώσεις. Ο νόμος της αυξανόμενης εντροπίας βέβαια δεν ανατρέπεται σε αυτή την περίπτωση διότι για την αύξηση της πολυπλοκότητας τοπικά σε ένα σύστημα χρειάζεται μεγαλύτερη αύξηση της εντροπίας σε ολόκληρο το σύμπαν.

Η αύξηση όμως της πολυπλοκότητας είναι μία ενδιαφέρουσα Δήλωση γενικού νόμου. Μπορεί να φανεί χρήσιμη τόσο στο επίπεδο των φυσικών επιστημών όσο και στην Βιολογία και την Κοινωνιολογία. (πχ η τάση των ανθρώπων να δημιουργούν έθνη, ομάδες, με κύριο χαρακτηριστικό όχι την συλλογικότητα {μια και αυτή είναι αυτονόητη εφόσον έχει να κάνει με την επιβίωση και την αποτελεσματικότητα} αλλά την οριοθέτηση των διαφορών)

Οι Super Nova αποτελούν εργοστάσια παραγωγής των γνωστών μας χημικών στοιχείων, παράγοντας πολυπλοκότητα και ποικιλομορφία σε φυσικό επίπεδο. Η αμφιγονική αναπαραγωγή αποτέλεσε σταθμό στην ραγδαία αύξηση της ποικιλομορφίας στα έμβια όντα. Οι κοινωνίες των ανθρώπων αν και ο ίδιος ξεκίνησε από την εξέλιξη κάποιου πρωτεύοντος , δείχνουν να έχουν την τάση να «ποικίλουν» και να δημιουργούν εθνικές ποικιλομορφίες και ακόμα περισσότερες σε κοινωνικό επίπεδο (ομάδες- κόμματα – σχολές – κτλ) .

Η δημιουργία ποικιλομορφίας (και η συνεπαγόμενη αύξηση της διαφορετικότητας) στο Κόσμο μοιάζει σαν ένας παγκόσμιος νόμος που αντιμάχεται σε ΤΟΠΙΚΟ επίπεδο (χωρίς να ανατρέπει) ένα άλλο Γενικό νόμο , την αύξηση της Εντροπίας και την παγκόσμια ομογεννοποίηση.

Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μπορούμε να θεωρήσουμε όρισμένες δηλώσεις σα παγκόσμιες αλήθειες και οι πιθανότητες να είμαστε κοντά στην αλήθεια είναι μεγαλύτερες όσο γενικότερες είναι αυτές οι δηλώσεις. Αυτή η «γενικοποίηση» των παρατηρήσεων μας, των πειραμάτων και των εμπειριών μας είναι ακριβώς το σημείο συνάντησης της Επιστήμης και της Φιλοσοφίας. Η επιστήμη βασίζεται σε παρατηρήσεις λεπτομερειακές και πειράματα, δηλαδή μεθοδικές παρατηρήσεις γεγονότων και αποτελεσμάτων σε περιορισμένο (συγκεκριμένο) χώρο και χρόνο, οι γενικεύσεις της επιστήμης χωρικά και χρονικά, δηλαδή η αναγωγή των επιστημονικών παρατηρήσεων σε Παγκόσμιες Αλήθειες μπορεί να ονομαστεί Φιλοσοφία.

5.0 Πως και γιατί μεταβάλλεται ο Κόσμος με τον τρόπο που το κάνει?

Μοιάζει και φαίνεται σα πολύ καλή υπόθεση να θεωρήσουμε ότι ο κόσμος με την δημιουργία του εμπεριέχει σαν αναπόσπαστο κομμάτι του και τον τρόπο (τους νόμους) των μεταβολών του.

«Το Εστί & το Γίγνεσθαι» είναι ένα: ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ

Οι φυσικοί νόμοι (Γίγνεσθαι) δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με το Είναι, είναι αναπόσπαστο κομμάτι του, είναι το ίδιο και το αυτό. Η ερώτηση δηλαδή γιατί η τάδε σταθερά είναι τόσο και όχι διαφορετική, δεν έχει νόημα. Καθορίστηκε η εξέλιξη , ο τρόπος και ο ρυθμός μεταβολής του Εστί ταυτόχρονα με αυτό. Ο Υλοζωισμός των Ελλήνων φιλοσόφων είναι πολύ κοντά, αν δεν συμπίπτουν, με αυτή την θεώρηση. Ότι δηλαδή η ύλη (το εστί) έχει ζωή

Το γεγονός της ύπαρξης μας (που προϋποθέτει την ύπαρξη του κόσμου για μερικά Δις έτη), αυτό που ονομάζεται δόκιμα σαν «ο ανθρωπικός παράγοντας» μας κάνει να υποθέσουμε ότι για να πετύχει ο συνδυασμός των παγκόσμιων σταθερών την συγκεκριμένη τιμή (διαφορετικές τιμές της σταθεράς της παγκόσμιας έλξης θα είχαν σα αποτέλεσμα ή την ταχύτατη διαστολή της ύλης χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας αστέρων και γαλαξιών, {εάν η έλξη ήταν μικρή} ή ανάποδα εάν ήταν μεγάλη θα είχε σαν αποτέλεσμα το σύμπαν να επανέλθει στην αρχική μοναδικότητα του μέσα σε μερικές χιλιάδες χρόνια, χρόνος που δεν είναι επαρκής για την ανάπτυξη Γαλαξιών - SuperNova – πλανητών – Ζωής) έγιναν πολλές δοκιμές δημιουργίας του Σύμπαντός μας. Αυτό βέβαια είναι μία υπόθεση, υπόθεση που δεν βασίζεται σε κάποιο πείραμα ή παρατήρηση, αλλά στην λογική σκέψη.

6.0 Αναδυόμενοι Νόμοι σε πολύπλοκα συστήματα.

Ο Erwin Schrödinger http://en.wikipedia.org/wiki/Erwin_Schr%C3%B6dinger στο βιβλίο του « Τι είναι ζωή » βάzει κάποια στιγμή το ερώτημα: « γιατί τα άτομα είναι τόσο μικρά ?» για να το αντιστρέψει χαριτολογώντας στο πραγματικό του ερώτημα «γιατί είμαστε τόσο μεγάλοι ? γιατί οι ζώντες οργανισμοί πρέπει να αποτελούνται από Δις μόρια ?». Όλο το βιβλίο διακατέχεται από ένα ερώτημα που πλανάται διαρκώς σε κάθε σελίδα..

Μπορούν οι νόμοι και οι συμπεριφορές των ζωντανών οργανισμών να εξηγηθούν από τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής ? Μάλλον όχι .. θα έλεγε οποιοσδήποτε επιστήμονας. Γιατί η ζωικές συμπεριφορές των κυττάρων ή των θηλαστικών δεν μπορούν να αναλυθούν και να ερμηνευτούν από τους θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής ?, γιατί τα ανθρώπινα συναισθήματα και οι κοινωνικές συμπεριφορές κοινωνιών δεν μπορούν να ερμηνευτούν και να αναλυθούν βασιζόμενοι στις αρχές της κβαντομηχανικής ?.

Μήπως όλα αυτά δεν αποτελούνται από άτομα και μόρια ? Οι κοινωνίες των ανθρώπων δεν αποτελούνται από ανθρώπους, οι άνθρωπο από κύτταρα και τα κύτταρα από άτομα και κουάρκ ? Τότε γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ανάλυση της συμπεριφοράς με βάση την κβαντομηχανική ή άλλους θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής ?

· Είναι άραγε αδυναμία των σημερινών ανθρώπων και έλλειψη της αναγκαίας τεχνολογίας ?

· Είναι αδύνατο άραγε γιατί κάτι τέτοιο θα απαιτούσε σχεδόν άπειρο χρόνο για να υπολογιστεί ?

· Είναι έλλειψη γνώσης ?

ή μήπως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο γιατί δεν υπάρχει καμία σύνδεση της ανθρώπινης συμπεριφοράς με τους νόμους της φυσικής ? Αυτή η τελευταία εκδοχή πιστεύω ότι θα υιοθετηθεί με μεγάλη χαρά και αγαλλίαση όχι μόνο από τους ηγέτες των περισσοτέρων θρησκειών αλλά και από πολλούς φιλοσόφους (και επιστήμονες) οι οποίοι βρίσκονται μακριά από την πραγματική επιστήμη και φιλοσοφία και δεν έχουν κατανοήσει στο ελάχιστο τους Ίωνες του 5ου Π.Χ.

Οι περισσότεροι με χαρά θα διακηρύξουν ότι η ζωή είναι το κάτι άλλο ! ότι υπάρχει «η πνοή» δεν ξέρω ποίου. Και από αυτή την τοποθέτηση (ή άλλες παρόμοιες) ξεκινάει μία κουβέντα που μας ξαναστέλνει στο επίπεδο των Βυζαντινολογιών αν οι Άγγελοι είναι γένους αρσενικού ή θηλυκού.

Πιστεύω ότι τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Η αδυναμία μας να ερμηνεύσουμε την συμπεριφορά πολύπλοκων συστημάτων όπως οι ζωντανοί οργανισμοί και τα θηλαστικά π.χ. με τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής δεν είναι αδυναμία μέσων, τεχνολογίας , γνώσης ή διαθέσιμων πόρων. Είναι μία εγγενής ιδιότητα των ίδιων των πολύπλοκων συστημάτων. Η συμπεριφορά τους ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΑΠΌΛΥΤΑ στους θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ αλλά δεν μπορεί αυτή συμπεριφορά να αναλυθεί ώστε να αποκαλυφθεί ο τρόπος που αυτοί οι θεμελιώδεις νόμοι επηρεάζουν αυτά τα πολύπλοκα συστήματα. Ο λόγος νομίζω είναι προφανής. Εκτός σπανίων εξαιρέσεων όλα τα φυσικά συστήματα παρουσιάζουν χαοτική συμπεριφορά. Όσα από αυτά τα συστήματα δημιουργούν ελκυστές (δηλαδή εμφανίζουν μορφή στα αποτελέσματα τους) τότε μορφοποιούνται , συντίθενται παρουσιάζουν στατιστικά αποτελέσματα λίγο πολύ προβλέψιμα και μπορούν να συνεχίσουν να συντίθενται σε ακόμα συνθετότερα συστήματα.

Αυτή ακριβώς η νέα συμπεριφορά τους (που βασίζεται βέβαια στους βασικούς φυσικούς νόμους) παρουσιάζει στατιστική σταθερότητα είναι προβλέψιμη και μπορεί να καταγραφεί σαν Ιδιότητα (ή νόμος) που διέπει αυτό το νέο πολύπλοκο σύστημα. Υπάρχει δηλαδή το φαινόμενο των ΑΝΑΔΥΟΜΈΝΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ, ιδιότητες (νόμοι) δηλαδή που εμφανίζονται να αναδύονται από το πουθενά, σα αυτόνομες Ιδιότητες των πολύπλοκων συστημάτων, που όμως δεν είναι έτσι. Δεν είναι αυτόνομες, δεν αναδύονται από το πουθενά, είναι απόλυτα εξαρτώμενες από τους βασικούς νόμους της Φυσικής ΑΠΛΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ και ΝΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ γιατί ενδιάμεσα μεσολαβεί ένα Χαοτικό σύστημα που σβήνει απόλυτα και χωρίς γυρισμό κάθε μονοπάτι αντίστροφης ανάλυσης.

Οι προεκτάσεις μια τέτοιας αποδοχής νομίζω ότι είναι αρκετά χρήσιμες. Παραδείγματος χάριν..:

· Δεν χρειάζεται Πνοή κανενός για να υπάρξουμε τόσο εμείς όσο και όλοι οι άλλοι οργανισμοί.

· Οι συμπεριφορές μας και τα συναισθήματα μας δεν είναι τίποτα άλλο από αλληλοεπιδράσεις υποατομικών σωματιδίων.

Συμπεράσματα που πολλοί μπορεί να θεωρήσουν παράδοξα, ακόμα δε και αποκρουστικά. Τι να κάνουμε ? περαστικά τους.